کامل ترین مقاله دیابت بارداری – بروز شده بهمن ماه ۱۴۰۱
فهرست مقاله
دیابت بارداری
دیابت بارداری اولین بار در طی هفته ۲۴ تا ۲۸بارداری اتفاق می افتد. این نوع از دیابت تقریبا ۶ تا ۷ درصد از بارداری ها را تحت تاثیر قرار می دهد. در این زمان لوزالمعده قادر به تولید انسولین کافی نمی باشد و مادر با افزایش قندخون مواجه می شود.
در طی بارداری ارگانی به نام جفت در رحم مادر شروع به رشد می کند. جفت اندام تبادل موادغذایی و آب از مادر به جنین می باشد. جفت هورمون های مختلفی ترشح می کند که عملکرد مناسب انسولین را دچار اختلال می کنند. در این زمان سلول های بدن به انسولین مقاوم می شوند. هورمونهای جفتی علت اصلی ابتلای مادران به دیابت بارداری است. در این زمان بدن مادر برای کنترل قندخون مجبور به تولید انسولین بیشتری می شود و دیابت بارداری آشکار می گردد.
پس از زایمان و تولد نوزاد، سطح قند خون به حالت طبیعی برگشته و دیابت برطرف می شود و در موارد بسیار کمی احتمال باقی ماندن دیابت وجود دارد. با این حال، شانس ابتلا به دیابت نوع دو در خانم های مبتلا به دیابت بارداری در مراحل بعدی زندگی بسیار زیاد است . با انتخاب یک شیوه زندگی سالم شامل تغذیه مناسب و فعالیت بدنی می توان با حد زیادی خطر ابتلا به دیابت نوع دو را در مراحل بعدی زندگی کاهش داد.
عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری
۱- اضافه وزن قبل از بارداری (چنانچه وزن قبل از بارداری از وزن ایده‌آل به میزان ۲۰٪ و یا بیشتر، بالاتر باشد )
۲- وجود قند در ادرار
۳- مرحله پیش دیابت
۴- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع دو
۵- سابقه تولد نوزاد بیش از ۴ کیلوگرم و تولد نوزاد مرده
۶- سابقه ابتلا به دیابت بارداری
۷- داشتن مایع آمنیوتیک بیش از حد مادر در دوران بارداری
علایم دیابت بارداری در سه ماه اول
دیابت بارداری معمولا علامتی ندارد. در بیشتر موارد دیابت بارداری تنها زمانی مشخص می شود که سطح قندخون در طی انجام تست غربال گری دیابت بارداری از حد مجاز بالاتر باشد. مامای شما درباره علائم خطر ابتلا به دیابت بارداری با شما مشورت می کند. در صورت وجود علائم خطر در شما، تست غربال گری درخواست می شود.
در صورت بالا بودن قندخون در بعضی از خانم ها علایم زیر دیده می شود:
تکرر ادرار شبانه
تشنگی زیاد
احساس خستگی زیاد
کاهش وزن بدون علت
خارش بدن
بعضی از این علایم مربوط به بارداری است و ممکن است علامت دیابت بارداری نباشد. در صورت وجود علایم حتما با پزشک خود مشورت کنید.
به خاطر داشته باشید در صورت تشخیص دیابت بارداری مدیریت و کنترل دقیق می تواند خطر عوارض را تا حد زیادی کاهش دهد.
تشخیص دیابت بارداری
تشخیص قطعی دیابت بارداری تنها براساس تست های آزمایشگاهی است.غربال گری خانم ها بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری از نظر ابتلا به دیابت بارداری دارای اهمیت می‌باشد. در صورتی که خانمی عوامل خطر ابتلا به دیایت را داشته باشد این تست در ماه های پایین تر بارداری انجام می شود. دو تست برای تشخیص دیابت بارداری وجود دارد که پزشک آن را درخواست و مادرآنها را انجام می دهد.
- در مورد خانم های مبتلا به دیابت که قصد باردارشدن دارند این نکته حائز اهمیت است که قبل از اقدام به بارداری دیابت آنها باید کنترل و سپس برای بارداری برنامه ریزی انجام شود. بارداری بدون برنامه و با قندخون های کنترل نشده با عوارض زیادی برای مادر و جنین همراه است.
- در خانم های دیابتی نوع یک در طی دوران بارداری نیاز به انسولین بدن افزایش می یابد. این افزایش نیاز به انسولین خصوصا در سه ماهه سوم به دلیل ترشح هورمون های جفتی کمک کننده به رشد جنین چشم گیر است زیرا هورمون های جنسی سبب افزایش مقاومت به انسولین بیشتر در بدن مادر می شود و بالطبع نیاز مادر به انسولین بیشتر خواهد شد.
اقدامات درمانی برای دیابت بارداری
علاوه بر رساندن قند خون به حد طبیعی، مراقبت از بیمار در طول حاملگی باید ادامه یابد، تا از بروز عوارض در مادر جلوگیری شده و از رشد و تکامل جنین اطمینان حاصل شود. در هفته ۱۶ تا ۲۰ حاملگی یک سونوگرافی کامل، اکوکاردیوگرافی جنین و اندازه‌گیری آلفا فیتو پروتئین سرم مادر انجام می‌شود.
کمبود انسولین: تاثیر بررشد و نمو جنین
کمبود انسولین درمادر یا جنین اثرات قابل توجهی بر رشد و تکامل جنین دارد. در انسان، کمبود انسولین مادری، یا دیابت منجر به ماکروزومی و افزایش چاقی جنین می شود. این درح الی است که کمبود انسولین در جنین با تاخیر رشد داخل رحمی همراه است. به نظر می رسد میزان افزایش وزن جنین در طول دیابت مادر با محتوای چربی بدن جنین، میزان قندخون و مدت ابتلا به دیابت و الگوی زمانی افزایش قندخون مادر در دوران بارداری ارتباط دارد. عوامل اخیر به ویژه بر سطح انسولین در جنین تاثیر می گذارد که به نوبه خود سرعت رشد داخل رحمی را تنظیم می کند. در مقابل کمبود انسولین در جنین تاثیر یکنواخت تری بر رشد جنین دارد و منجر به اختلال در رشد می شود. کمبود انسولین جنین با کاهش جذب موادمغذی و استفاده از بافت های جنینی و با تغییر غلظت فاکتور رشد شبه انسولین در گردش، رشد جنین را کاهش می دهد. در نتیجه، کمبود ترشح انسولین جنین یا مادر در دوران بارداری می تواند رشد جنین را دستخوش تغییر نماید و پیامدهایی برای حفظ بارداری و عوارض پس از زایمان داشته باشد.
عوارض دیابت بارداری چیست؟
در صورت عدم کنترل مناسب دیابت بارداری ، سطح بالای قند خون می تواند مشکلات جدی برای مادر و جنین ایجاد کند، از این مشکلات با عنوان عوارض دیابت یاد می کنند.
تشخیص دیابت بارداری می تواند همراه با نگرانی و سردرگمی برای مادر باشد اما با مدیریت خوب قند خون ، احتمال بارداری ایمن و به دنیا آوردن کودک سالم بیشتر می شود.
مهمترین عوارض دیابت بارداری
از مهمترین عوارض دیابت کنترل نشده می توان به پره اکلامپسی و اکلامپسی، صدمات مجرای زایمانی ناشی از بزرگی جنین،پلی هیدرآمنیوس یا افزایش مایع آمنیوتیک و شیوع بیشتر عفونت‌های باکتریایی اشاره کرد.
از عوارض جنینی نیز می‌توان بزرگی جثه جنین، افت قندخون، کم بودن کلسیم خون و زردی نام برد و هم چنین می‌توان به افزایش خطر ایجاد ناهنجاری‌های عمده در نوزاد و افزایش شیوع مرگ و میر دوران بارداری اشاره کرد.
با توجه به اینکه دیابت بارداری بدون علامت و در نتیجه بدون شکایت می‌باشد اهمیت شناسایی این افراد بیشتر می‌شود.
دیابت حاملگی در ۲ تا ۵ درصد موارد رخ می‌دهد و با افزایش سن مادر در هنگام بارداری احتمال وقوع آن زیاد می‌شود. نیمی از مادرانی که در دوران بارداری به دیابت بارداری دچار می‌شوند بعدها به بیماری دیابت نوع ۲ مبتلا می‌گردند.
هفته ۳۴ دیابت بارداری، چه باید کرد؟
علت های دیابت بارداری
دیابت یک سندروم در ارتباط با وجود اختلال در متابولیسم قند در بدن می باشد که در نهایت سبب افزایش قندخون می شود. دیابت بارداری اغلب به علت تغییرات هورمونی بدن مادر در طی بارداری و به دنبال آن افزایش مقاومت به انسولین ایجاد می شود که به دنبال این اتفاق بدن قادر به تنظیم قندخون نمی باشد. دیابت بارداری اغلب در خانم ها با شاخصه ها و شرایط زیر اتفاق می افتد:
اضافه وزن و چاق
سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
سابقه تولد نوزاد با وزن بیشتر مساوی ۴ کیلوگرم
سابقه عدم تحمل گلوکز
وجود گلوکز در ادرار
سن بالا خصوصا خانم های بیشتر مساوی ۳۵ سال
سابقه مامایی غیرطبیعی مانند مرگ نوزاد بدون علت مشخص، سقط فراموش شده ، تولد نوزاد نارس، ناهنجاری های جنینی، سندروم تخمدان پلی کیستیک
نکته: خواب اهمیت زیادی دارد، خانم های بارداری که کمتر از ۶ ساعت خواب شبانه دارند در خطر بیشتر ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند.
مادر همه هفته های بارداری را در خطر ابتلا به دیابت قرار دارد و این خطر از هفته ۲۰ به بعد بیشتر می شود. بنابراین بارداری در هفته ۳۲ با دیابت و بارداری در هفته ۳۴ با دیابت غیرمحتمل نیست.
اگر در دوران بارداری مادر بیش از حد وزن اضافه کند ( ۴ کیلوگرم در ۴ هفته ) باید بلافاصله آزمایش تحمل قندخون را برای غریالگری دیابت بارداری انجام دهد. در هر هفته از بارداری که دیابت بارداری تشخیص داده شود، مادر باردار باید توصیه ها و دستورات پزشک در مرود رژیم غذایی ، ورزش و استراحت را برای بهبود سلامت خود رعایت کند. بدین ترتیب خطر هم برای مادر و هم برای جنین کاهش می یابد.
عوارض دیابت بارداری
مادران مبتلا هب دیابت بارداری در هفته ۳۴ ، اگر توصیه های درمانی پزشک را رعایت نکنند با عوارض زیر مواجه خواهند شد:
تولد نارس، مرگ نوزادی، افزایش فشارخون، پره اکلامپسی، عفونت ، آهسته بودن روند بهبود زخمها، زایمان سخت، زایمان طول کشیده، افزایش خطر خونریزی پس از زایمان، کوما به علت اختلال شدید در متابولیسم گلوکز
نوزاد مادر مبتلا به دیابت بارداری در خطر اختلال رشد، تاخیر در رشد ریه به دلیل افزایش مقاومت به انسولین، هایپوگلایسمی ، هایپوکلسمی، زردی پاتولوژیک شدید و نارسایی تنفسی هستند. این نوزادان در آینده در خطر ابتلا به چاقی، دیابت و فشارخون بالا هستند.
اگر مادر باردار در هفته ۳۴ بارداری مشکوک به دیابت بارداری باشد، باید سریعا به یک مرکز پزشکی متخصص زنان و زایمان مراجعه کند تا آزمایشات غربال گری دیابت بارداری را انجام دهد.
داشتن یک رژیم غذایی مناسب و ورزش به کنترل دیابت بارداری کمک می کند. مادر باردار باید به اندازه کافی از چهار گروه موادغذایی شامل نشاسته، پروتئین، چربی و ویتامین ها و موادمعدنی مصرف کند. به خصوص خوردن صبحانه را حدذف نکنند. نیازی به خوردن بیش از حد در هر وعده ندارند و باید آن را به وعده های غذایی متعدد در رو تقسیم کنند. مصرف سبزیجات با رنگ سبز تیره را افزایش دهند زیرا حاوی آهن زیادی هستند مانند کلم بروکلی، شاهی، کرفس، اسفناج و …
روزانه به میزان کافی پروتئین مصرف شود . مصرف کافی از کربوئیدرات ها مخصوصا کربوئیدرات های پیچیده توصیه می شود.مصرف موادغذایی حاوی قند بالا مانند شیرینی و نوشابه باید محدود شود.
مصرف دخانیات باید قطع شود.
آب کافی نوشیده شود. ( ۲٫۵ تا ۳ لیتر در روز)
مادر باردار می تواند ورزش های ملایم مناسب با وضعیت سلامتی خود مانند یوگا، مدیتیشن و پیاده روی را انجام دهند. خواب کافی بسیار مهم است. مادران باردار باید حداقل ۸ ساعت در شب بخوابند.
اگر قندخون مادر بیش از حد بالا باشد و بر بارداری تاثیر بگذارد، پزشک تزریق انسولین را تجویز می کند. انسولین بر روند رشد کودک تاثیر نمی گذارد بنابراین جای نگرانی برای مادر وجود ندارد. مادر باردار مبتلا به دیابت بارداری در هفته ۳۴ باید برای مشاوره به پزشک دیابتولوژیست مراجعه نماید.
تاثیر شیردهی مادران بر سلامت نوزادان
شیردهی اثرات سودمندی بر سلامت بلندمدت مادر و فرزند دارد. مادرانی که به نوزاد خود شیر می دهند در آینده در خطر کمتر ابتلا به دیابت نوع دو قرار دارند. همچنین خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان در این مادران کمتر است. علاوه بر این ، نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند کمتر دچار اضافه وزن یا ابتلا به بیماری های مزمن کودکی و نوجوانی می شوند. شیردهی خطر ابتلا به اضافه وزن را در کودکان و نوجوانان ۲۲ تا ۲۴ درصد کاهش می دهد.
آکادمی اطفال آمریکا توصیه می کند که همه نوزادان باید از ابتدای تولد به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه شوند و تغذیه با شیر مادر باید تا ۲ سالگی کودک ادامه یابد. همچنین تحقیقاتی در حال انجام است تا در آینده از ترکیبات بیوشیمیایی موجود در شیر مادر و ترکیبات مغذی برای تغذیه نوزادان و کودکان استفاده شود. مطالعات نشان می دهد سطح بالای پروتئین در اوایل زندگی با شاخص توده بدنی بالاتر همراه است. یکی از مزیت های شیر مادر سطح پروتئین پایین آن می باشد و بنابراین نوزادان مادرانی که شیردهی دارند با افزایش وزن کمتری مواجه می شوند.
چرا دیابت بارداری نیاز به درمان دارد؟
اگر سطوح قندخون در طی بارداری بالا باشد، گلوکز اضافی از طریق جفت به جنین انتقال می یابد. در این زمان لوزالمعده جنین برای مقابله با این گلوکز اضافی انسولین بیشتری را تولید می نماید. این روند منجر به بزرگ شدن جنین می شود و در نتیجه مشکلاتی را در زایمان برای مادر ایجاد می کند. همچنین خطر تولد نوزاد نارس و زایمان سزارین افزایش می یابد. بعد از تولد، نوزاد در خطر افت قندخون قرار دارد. دلیل بروز این اتفاق این است که بعد از تولد منبع دریافت گلوکز از طریق مادر به نوزاد قطع می شود ولیکن بدن نوزاد همچنان انسولین اضافی تولید می نماید. تولید این انسولین اضافی منجر به افت قندخون نوزاد در ساعات اولیه پس از تولد می شود.
همچنین خانم های مبتلا به دیابت بارداری در خطر بیشتر ابتلا به فشارخون و اکلامپسی در طی بارداری هستند. کنترل مناسب دیابت بارداری خطر بروز این مشکلات را در مادر و جنین کاهش می دهد.
درمان دیابت بارداری
با حفظ قندخون در محدوده هدف شانس ابتلا به مشکلات در طی بارداری درمادر مبتلا به دیابت بارداری کاهش می یابد. با انجام اقدامات زیر می توان به هدف کنترل قندخون دست یافت:
- داشتن یک رژیم غذایی سالم
- انجام فعالیت بدنی حداقل ۳۰ دقیقه درروز
- مدیریت افزایش وزن در طی بارداری
- مصرف داروها در صورت تجویز پزشک
مادر در طی بارداری و زایمان به دقت از نظر روند درمان و وجود هرگونه مشکلی پیگیری می شود.
کنترل قندخون
اگر مادر مبتلا به دیابت بارداری است، یکی از مهمترین اقدامات کنترل روزانه قندخون تا پایان بارداری است. تیم مراقبت از مادر حمایت می کند برای:
*کنترل منظم قندخون
*توصیه برای چه وفت و چگونگی کنترل قندخون – اکثر مادران مبتلا به دیابت بارداریباید قندخون خود را قبل از صبحانه و یک ساعت بعد از هر وعده غذایی کنترل کنند.
*میزان قندخون هدف به مادر گفته می شود. قندخون ناشتا معمولا تا ۹۲ میلی گرم بر دسی لیتر و قندخون یک ساعت بعد از غذا تا ۱۴۰ طبیعی و نرمال است.
تیم مراقبت درمانی مادر همچنین به طور منظم نتایج قندخون را کنترل کرده و مطمئن می شود که درمان مورد نظر سطح قندخون را در میزان هدف پیشنهادشده حفظ کرده و سلامت مادر در طی بارداری کنترل می شود.
تشخیص دیابت بارداری در مادر می تواند با نگرانی و اضطراب برای وی همراه باشد. اینکه مادر بخواهد بارداری آرامی را پشت سر بگذارد کاملا طبیعی است. با تشخیص دیابت بارداری، مادر ویزیت های بیشتری رابا متخصصین خواهد داشت تا در صورتو جود هرگونه عارضه بتواند سریعا درمان های لازم را دریافت نماید.
تیم مراقبین بهداشتی مادر
پزشکان و کارشناسان حاضر در کلینیک دیابت خدمات درمانی لازم را به مادر ارائه می هند. این تیم درمانی شامل:
مامای متخصص
پزشک دیابتولوژیست
متخصص تغذیه
مادر باردار با چه کسی در ارتباط باشد؟
نقطه اصلی ارتباط مادر با مامای متخصص در زمینه دیابت می باشد. مادر سوالات و مشکلات احتمالی را با ماما مطرح می کند.
سونوگرافی های اضلفه
علاوه بر سونوگرافی های معمول که برای همه مادران باردار درخواست می شود؛ باید سونوگرافی های اضافی در هفته های مختلف برای مادران باردار دیابتی توسط متخصص زنان درخواست شود. در این سونوگرافی ها نحوه رشد جنین ، میزان مایع آمنوتیک بررسی می شود. زمان انجام این سونوگرافی ها با توجه به شرایط مادر و نظر پزشک می باشد.
این سونوگرافی ها مهم هستند زیرا دیابت بارداری می تواند باعث بزرگتر شدن جنین از حد معمول شود( ماکروزومی) . این شرایط می تواند عوارضی در فرایند زایمان به همراه داشته باشد.
تیم درمانی دیابت اطلاعات و توصیه های لازم در مورد مراقبت های حین و بعد زایمان را به مادر ارائه می دهد.
قرارملاقات با پزشک
بلافاصله بعد از تشخیص دیابت بارداری یک ویزیت با تیم متخصص در عرض یک هفته پیشنهاد می شود. همچنین تست آزمایشگاهی A1C توسط پزشک دیابت درخواست می شود. انجام این آزمایش بدین علت است که مشخص شود قبل از تشخیص به دیابت نوع دو مبتلا بوده اید یا خیر.
تولد نوزاد
به دلیل حطرات مرتبط با دیابت بارداری، متخصصین مراقبت بهداشتی باید گزینه های درمانی مادر برای قبل از زایمان توضیح دهند.
اگر سونوگرافی مادر نشان می دهد که جنین درشت است، پزشک ممکن است زایمان سزارین برنامه ریزی شده را پیشنهاد دهد.
در تمام طول زایمان و پس از آن قندخون مادر باید به دقت کنترل و بررسی شد تا احتمال بروز عوارش به حداقل برسد.
آیا نوزاد متولد شده از مادر باردار دیابتی مبتلا به دیابت می باشد؟
خیر- دیابت بارداری منجر به تولد نوزاد دیابتی نمی شود. اما این نوزادان در خطر چاقی و ابتلا به دیابت در مراحل بعدی زندگی خود هستند. توصیه می شود خانواده در اتخاذ شیوه زندگی مناسب دقت نمایند.
تشخیص دیابت بارداری
دیابت بارداری با انجام تست OGTT ( تست تحمل گلوکز خوراکی ) تشخیص داده می شود. این تست در آزمایشگاه انجام می شود. برای انجام این تست نیاز به ناشتا بودن به مدت ۸ تا ۱۰ ساعت است. در آزمایش تست تحمل گلوکز خوراکی قندخون ناشتا اندازه گیری می شود. در مرحله بعد بعد از نوشیدن نوشیدنی شیرین قندخون یک ساعته و دو ساعته اندازه گیری می شود. در صورتی که نتایج این تست طبیعی نباشد فرد مبتلا به دیابت بارداری می باشد.
همه خانم های باردار باید تست دیابت بارداری را در هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام دهند. انجام این تست در خانم های پرخطر در سن بارداری کمتر توصیه می شود.
شیوه زندگی سالم بعد از دیابت بارداری
اگر دیابت بارداری را تجربه کرده اید برای کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دو چه کاری می توانید انجام دهید؟
- آزمایش غربالگری دیابت نوع دو را انجام دهید.
بعد از تولد نوزاد، دیابت بارداری اغلب از بین می رود. با این حال، شما در خطر ابتلا به دیابت نوع دو در مراحل بعدی زندگی قرار دارید. تشخیص زودهنگام دیابت کلیدی برای مدیریت بهینه این بیماری می باشد. بناراین آزمایش غربالگری دیابت نوع دو۴ تا ۱۲ هفته پس از زایمان مهم است. اگر نتیجه آزمایش طبیعی است هر سه سال یکبار باید این تست مجددا تکرار شود.
- با پزشک و مامای دوره دیده در زمینه دیابت مشورت کنید.
اگر قصد دارید در آینده دوباره باردار شوید، این موضوع اهمیت دارد که پزشک از سابقه دیابت بارداری شما مطلع باشد.
- با پزشک فرزند خود مشورت کنید.
اگر شما سابقه دیابت بارداری داشته اید فرزند شما در خطر ابتلا به دیابت نوع دو در آینده می باشد. پزشک فرزند شما با آگاهی از این موضوع می تواند بر سلامت کودک شما نظارت داشته باشد.
- با اتخاذ عادات سالم از ابتلا به دیابت جلوگیری و یا بروز آن را به تاخیر بیندازید.
از آنجا که شما در خطر ابتلا به دیابت نوع دو هستید پیروی از یک رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت منظم بدنی بسیار مهم است.
- در برنامه غذایی خود تنوع داشته باشید. خوردن میوه و سبزیجات ، ویتامین ها، موادمعدنی و فیبر در پیشگیری از دیابت به شما کمک میکند. از سبزیجات رنگارنگ در برنامه غذایی خود استفاده کنید.
- انجام فعالیت بدنی را در برنامه روزانه خود بگنجانید. فعالیت بدنی خطر ابتلا به دیابت را در شما کاهش می دهد. فعالیت بدنی حساسیت بدن به انسولین را افزایش می دهد. این بدان معنا است که انسولین به طور موثرتری فعالیت می کند. طبق نظر مراجع معتبر شما باید حداقل نیم ساعت فعالیت بدنی و پنج رو متوالی داشته باشید.
- استرس را مدیریت کنید. استرس میتواند به طرق مختلف بر سلامت شما تاثیر بگذارد و خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد. اگر زندگی پر استرسی دارید حتما با یک مشاور روان شناس در این زمینه مشورت کنید.
بهترین صبحانه برای دیابت بارداری
یکی از غذاهایی که بیشتر ما ایرانی‌ها در وعده صبحانه مصرف می‌کنیم، نان و پنیر است. این صبحانه جزو غذاهای مفیدی است که مصرف آن در بارداری توصیه می‌شود؛ بویژه اگر همراه آن مقدار کمی گردو هم مصرف کنید. البته در مورد نان و
پنیر یک نکته مهم وجود دارد و به خانم‌های باردار توصیه می‌شود که حتماً در وعده صبحانه از نان سبوس‌دار استفاده کنند تا قند خون آنها به‌خوبی تنظیم شود.
درست است که در این دوران به ویژه از هفته ۳۳ بارداری به خوردن لبنیات تاکید می‌شود اما بهتر است اگر دچار دیابت
بارداری هستید در مصرف آن زیاده‌روی نکنید. تحقیقات پژوهشگران نشان می‌دهد که مصرف یک فنجان از محصولات لبنی در وعده صبحانه از افزایش ناگهانی قند خون جلوگیری میکند و این موضوع برای سلامت خانم‌ها در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد و به کنترل دیابت بارداری کمک میکند. علاوه بر این مصرف لبنیات کم‌چرب از تجمع چربی‌های اشباع‌شده در بدن پیشگیری کرده و خطر افزایش کلسترول خون را از بین می‌برد.
اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید توصیه می‌شود که تا زمان تولد فرزندتان از مصرف کره و مربا در وعده صبحانه خودداری کنید. مربا حاوی قندهای ساده است و میتواند سطح قند خون بدن را ناگهان افزایش دهد. علاوه بر این کره هم حاوی
چربی‌های اشباع شده است که مصرف آن در ماه‌های آخر بارداری توصیه نمی‌شود. اگر ناگهان هوس کردید که کره بخورید بهتر است به سراغ مقدار کمی کره گیاهی بروید و فقط در حد رفع ویار بارداری از این صبحانه استفاده کنید.
تخم مرغ، بهترین صبحانه برای افراد دیابتی تخم مرغ یکی از انتخاب‌های عالی صبحانه برای افراد مبتلا به دیابت است. این ماده غذایی دارای کالری کم و پروتئین بالا است. در هر تخم مرغ بزرگ، حدود ۷۰ کالری و ۶ گرم پروتئین وجود دارد. علاوه بر این، یک تخم مرغ حاوی کمتر از ۱ گرم کربوهیدرات است. یک مطالعه ۱۲ هفته‌ای روی ۶۵ فرد مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که خوردن دو تخم مرغ در روز به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی پر پروتئین به طور قابل توجهی باعث کاهش قند خون ناشتا و سطح HbA1c می‌شود که یک شاخص کنترل طولانی مدت قند خون است. شما می‌توانید از تخم مرغ‌ها به روش‌های مختلف مانند سرخ شده، آب پز یا اسکرامبل لذت ببرید. از طرف دیگر، سعی کنید یک املت سالم و خوشمزه با انواع سبزیجات مانند اسفناج، قارچ و فلفل دلمه‌ای درست کنید.
بلغور جو، بهترین صبحانه برای افراد دیابتی بلغور جو دوسر، یکی از بهترین صبحانه‌ها برای افراد دیابتی است. اگرچه جو دوسر
نسبتاً کربوهیدرات بالایی دارد، اما بلغور جو دوسر گزینه خوبی برای افراد مبتلا به دیابت است، زیرا ممکن است به دلیل محتوای فیبر بالا به کاهش سطح قند خون کمک کند. جو دو سر حاوی نوع خاصی از فیبر به نام بتا گلوکان است که مسئول کاهش قند خون است. اگر می‌خواهید بلغور جو دوسر خود را خوشمزه‌تر و مغذی‌تر کنید، سعی کنید موادی مانند دارچین، انواع توت‌ها، آجیل‌ها یا ماست یونانی را به آن اضافه کنید که هیچ‌کدام کربوهیدرات بالایی ندارند. یک وعده استاندارد بلغور جو دوسر تهیه شده با نصف فنجان (۴۰٫۵ گرم) جو و ۱ فنجان (۲۵۰ میلی لیتر) آب حاوی موارد ذیل است: کالری: ۱۵۴ پروتئین: ۵٫۴ گرم چربی: ۲٫۶ گرم کربوهیدرات: ۲۷٫۴ گرم فیبر: ۴٫۱ گرم
ماست یونانی و انواع توت، بهترین صبحانه برای افراد دیابتی ماست یونانی با انواع توت‌ها یک گزینه صبحانه آسان، خوشمزه و مغذی است که برای افراد دیابتی مناسب است. بر اساس بعضی مطالعات، خوردن محصولات لبنی ممکن است کنترل قند خون را بهبود بخشد و سطح قند خون را کاهش دهد. پیش‌بینی می‌شود که ترکیبات پروبیوتیک ماست، بدن را در تجزیه قندها کمک میکند.
این غذا نسبتاً کم کالری است. در صورت تمایل، می‌توانید یک قاشق غذاخوری آجیل خرد شده را برای افزایش کالری و چربی‌های سالم اضافه کنید، بدون اینکه محتوای کربوهیدرات را افزایش دهید.
ماست یونانی با انواع توت‌ها یک گزینه صبحانه آسان، خوشمزه و مغذی است که برای افراد دیابتی مناسب است.
مواد غذایى غیرمجاز براى زنان باردار دیابتى
مصرف سه گروه از مواد غذایى در مادران باردار دیابتیک مجاز نیست:
۱- مواد غذایى با سدیم بالا نظیر کالباس، سوسیس یا هر نوع ماده غذایى کنسرو شده، چیپس، پفک
۲- مواد غذایى چرب با کلســترول بالا: هر نوع غذاى سرخ‌شــده، انواع گوشت قرمز پر چرب،
کله‌پاچه، پوست مرغ، مایونز،شیر و لبنیات پر چرب
۳- قندهاى ساده در مقادیر بالا: انواع شیرینى، بیسکویت، نوشابه‌هاى گازدار، قند، شکر، عسل، مربا، انواع بستنى
شیر و دیابت رابطه‌ی خوبی باهم ندارند. این خبر بسیار خوبی برای افرادی است که از انواع دیابت رنج می‌برند. دیابت یکی از بیماری‌های شایع در ایران است که مبتلایان به آن با مشکلات زیادی روبرو هستند. کارشناسان توصیه می‌کنند علاوه بر دارو و پیشگیری از خوراکی‌های تکمیلی برای کنترل انواع بیماری‌ها استفاده کنیم.
پزشکان و متخصصان به افرادی که به هرکدام از انواع دیابت مبتلا هستند توصیه می‌کنند رژیم غذایی خود را کاملا کنترل کنند. افراد دیابتی برخلاف بسیاری از افراد نمی‌توانند و نباید هر خوراکی بخورند. البته این پرهیز غذایی به معنی این نیست که این افراد از دریافت مواد مورد نیاز بدن خود محروم هستند.
دریافت منظم و به موقع بسیاری از مواد غذایی میتواند به افراد دیابتی کمک کند زندگی سالم‌تر و باکیفیت‌تری داشته باشند. شیر و دیابت رابطه‌ی خوبی باهم ندارند به همین دلیل است که مصرف با برنامه‌ی شیر میتواند به افراد دیابتی کمک زیادی بکند.
شیر و دیابت دو دشمن قدیمی
سال ۲۰۱۸ پژوهشگران دانشگاه تگزاس آمریکا نتیجه‌ی آزمایش‌های خود درباره‌ی تاثیر شیر روی قند خون را منتشر کردند. این پژوهش بالینی نشان می‌دهد شیر سبب کاهش سطح قند خون در بدن انسان می‌شود. شیر حاوی کلسیم، منیزیم، پتاسیم و ویتامین D است که بدن برای بسیاری از عملکردهای ضروری خود به آنها نیاز دارد. شیر کم‌چرب یا پرچرب نوشیدنی خوب برای افراد مبتلا به دیابت است.
نتایج پژوهشی که در نشریه the Journal of the American Heart Association منتشر شد نشان می‌دهند نوشیدن شیر میتواند به پیشگیری از سکته‌های مغزی هم کمک کند. سکته‌ی مغزی یکی از نگرانی‌های افراد دارای دیابت سخت است. کارشناس‌ها مصرف روزانه دو تا سه وعده محصولات لبنی، از جمله شیر کم‌چرب یا پرچرب، را توصیه می‌کنند.
شیر و دیابت و رژیم
همان‌طور که گفته شد کارشناسان تفاوتی بین شیرهای پرچرب و کم‌چرب قائل نیستند. لبنیات پرچرب مقدار کمی چربی اشباع مضر دارند. مصرف شیرهای پرچرب به صورت کنترل شده تاثیر چندانی روی اضافه وزن یا بیماری‌های مربوط با چربی ندارد.
البته که نمی‌توان این شرایط را یک شرایط عمومی در نظر گرفت. ممکن است برخی افراد پرهیزهایی در مصرف چربی حتی چربی لبنیات داشته باشند. بهتر است پیش از مصرف شیرهای پرچرب توسط افراد مبتلا به دیابت، پزشک متخصص برنامه‌ی غذایی این افراد را بررسی کند.
شیر همچنین سرشار از کربوهیدرات است. می‌دانیم که کربوهیدارت یکی از عوامل اصلی افزایش چربی انباشت در بدن است. اگر در حال کم کردن وزن هستید ممکن است مصرف بیش از حد شیر تاثیر منفی رو رژیم شما داشته باشد. بهتر است با متخصص تغذیه مشورت کنید.
کدام وعده‌ی غذایی شیر بخوریم؟
شیر و دیابت در صورتی بیشترین دشمنی را باهم دارند که شیر را به صورت منظم و هدفمند مصرف کنیم. مصرف شیر برای صبحانه میتواند به کاهش گلوکز خون در طول روز کمک کند. دانشمندان دانشگاه گولف(U of G) و دانشگاه تورنتو (University of Toronto)اثرات مصرف شیر در وعده‌ی صبحانه بر سطح گلوکز را بررسی کردند.
این پژوهش نشان می‌دهد مصرف شیر همراه با غلات برای صبحانه و مصرف بالای پروتئین به صورت روزمره، موجب کاهش تراکم گلوکز خون می‌شود.
این پژوهش، تنها نشان داده است که با افزایش پروتئین در صبحانه، تفاوتی در مصرف ناهار ایجاد می‌شود. دانشمندان همچنین به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف شیر همراه با کربوهیدرات برای صبحانه، گلوکز خون را حتی پس از مصرف ناهار کاهش می‌دهد. همچنین خوب است بدانیم اثر شیری که پروتئین بالاتری دارد بیشتر است.
باید توجه داشته باشیم که رژیم غذایی یک برنامه‌ی یک سویه نیست. ممکن است پروتئین زیاد شیری که برای رژیم شیر و دیابت مصرف می‌کنیم، برای بخش‌های دیگر رژیم غذایی ما مفید نباشند. به همین دلیل توصیه اکید می‌کنیم قبل از ایجاد هر تغییری در رژیم غذایی با پزشک متخصص مشورت کنید.
سایر لبنیات هم مفید هستند؟
برخی افراد به دلایل مختلف نمی‌خواهند یا نمی‌توانند شیر بخورند. این مسئله ممکن است در کودکان بیشتر به چشم بیاید. شیر و دیابت تاثیر زیادی روی هم دارند اما شیر تنها عضو خانواده‌ی لبنیات نیست که برای کنترل این بیماری مفید است.
کارشناسان تغذیه پنیرهای کم نمک را هم توصیه می‌کنند. این پنیرها که البته پروتئین آنها باید توسط پزشک متخصص تایید شود می‌توانند تاثیر مشابه شیر داشته باشند.
ماست‌های کم چرب و یونانی هم در کنترل بیماری دیابت کمک زیادی می‌کنند. متخصصان معتقدند وجود ماست کم چرب به مقدار معقول در هر وعده‌ی غذایی، افراد دیابتی را تا حدود زیادی از شر مشکلات این بیماری راحت میکند.
اگر پرهیز کلسیوم و کربوهیدارت ندارید، کشک هم یکی دیگر از اعضای خانواده‌ی لبنیات است که تاثیر زیادی روی کنترل بیماری دیابت دارد. مصرف کشک برای همه‌ی افراد مناسب نیست چراکه کلسیوم بسیار زیادی دارد. قبل از مصرف کشک با پزشک خود مشورت کنید.
کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند افراد مبتلا به دیابت ماست کم چرب و سبزیجات را به عنوان میان وعده یا جایگزین وعده‌ی شام مصرف کنند. ترکیب لبنیات و سبزیجات تاثیر بسیار چشم‌گیری در افزایش کیفیت زندگی افراد دیابتی خواهد داشت.
مدیریت وزن در دیابت بارداری
زنای که اضافه وزن دارند در خطر بیشتر ابتلا به دیابت بارداری هستند. این در حالی است که برخی زنان ی که اضافه وزن هم ندارند درخطر ابتلا به دیابت بارداری قراردارند.
داشتن رژیم غذایی با شاخص گلایسمیک پایین و سالم فعال بودن روش هایی برای مدیریت وزن در دیابت بارداری می باشد. این سبک زندگی همچنین به کنترل سطح قندخون کمک می کند.
به این باور غلط باید توجه داشت. ” خوردن برای دو نفر” جنین شما در دو تا سه ماه اول بارداری بدون خوردن زیاد کالری رشد می کند. در طی سه ماه آخربارداری شما ممکن است به بیشتر از ۲۰۰ کالری اضافی در روز نیاز داشته باشید.
روش استاندارد برای اضافه وزن یا کمبود وزن فرد، از طریق شاخص توده بدنی با استفاده از وزن قبل از بارداری می باشد. این مقیاسی است که نسبت وزن وقد شما را سنجش می کند. اگر شاخص توده بدنی ( BMI) 30 و یا بیشتر باشد شما به مراقبت بیشتری نیاز دارید و در خطر بیشتری برای برخی شرایط مانند افزایش فشارخون قرار دارید.
در دیابت بارداری چقدر باید وزن اضافه کنم؟
اکثر خانم های باردار در بارداری مقداری وزن اضافه می کنند، اما هیچ راهنمای قطعی در مورد اینکه چقدر باید وزن اضافه کنید وجود ندارد زیرا شرایط هر فرد با دیگری متفاوت است. وزن شامل حجم اضافی خون، جفت، جنین و رحم در حال رشد می باشد. سعی نکنید با رژیم وزن کم کنید زیرا ممکن است برای جنین خطرناک باشد. تیم مراقبت بهداشتی شما و جنین را تحت نظر خواهد داشت و به طورم نظم وزن شما را بررسی میکند.
اگر تیم مراقبت متوجه وجود مشکل در وزن شما شود در این باره با شما مشورت می کند. به این نکته توجه داشته باشید که مدیریت وزن در طی دوران بارداری به معنای رژیم گرفتن یا تلاش برای کاهش وزن نیست.
چگونه می توانم وزنم را مدیریت کنم؟
مدیریت وزن و کنترل قندخون به معنای ایجاد تغییرات جزئی در رژیم غذایی و فعالیت بدنی برای سلامت مادر و جنین می باشد. اگر مصرف غذاهای شیرین را محدود کنید متوجه می شوید به جای افزایش وزن مقداری وزن کم میک نید و یا در همان وزن باقی می مانید. دقت کنید تا زمانی که با حذف گروه های غذایی مغذی این اتفاق نیافتد این امر بی خطر است.
همه اینها برای شما چه معنایی دارد؟
د بعضی از خانم ها تغییر در رژیم غذایی سخت ترین بخش در مدیریت دیابت بارداری است. خوردن موادغذایی مورد علاقه می تواند بسیار آرامش بخش باشد خصوصا در طی دوران بارداری.
خواندن برچسب غذایی توسط مادر و مشاهده و محاسبه مقدار قند موجود در آنها ممکن است برای مادر احساس خوشایندی را به همراه نداشته باشد. اما با تغییر در رژیم غذایی مادر موادغذایی را دریافت می کند که قبلا به آنها علاثه نداشته است و اکنون از خوردن آنها احساس لذت بخشی دارد.
تغییر در رژیم غذایی بر روابط شما با اطرافیان نیز تاثیر می گذارد. با دوستان و یا اعضای خانواده برای چگونگی تغییر در رژیم غذای مشورت کنید. سایر اعضای خانوداه نیز ممکن است به رژیم غذایی سالم شما بپیوندند تا ودشان نیز سالم تر زندگی کنند.
گردآوری و ترجمه: مریم احمدی نژاد – ماما و مشاور تخصصی آموزش دیابت
آقای اعتمادی – مشاور تغذیه